Dun

dun cok buyudum ben
detaylari ayikladim once
cekmeceme kaldirdim
kapadim gozlerimi
bekledim sonra
sarkilar gotursun diye



Kategori: kisisel_

Danisman Internet - 2

Bilginin Raporlanmasi: Ben hatirliyorum universite yillarindayken yildizda kutuphanede oturuyordum, karsimdaki masada hoslandigim kiz oturuyordu, kizin calistigi ders kitabinin adini gormustum bir de bir arkadasi ona seslenirken adini duymustum. Aksam eve gidince sadece bu iki bilgiden kizin okudugu bolumu, yasini, lisesini, babasinin adini, oss puanini, ders programini, girdigi derslerin oda numaralari (boylece onunla "tesadufen" koridorda karsilasabilecektim) bir iki resmini ve hatta telefon numarasini iceren bir rapor cikarmistim internet uzerinden. Tabi ki bununla ovunuyordum ve internette guzel bir arastirma yapmanin gercekten bir sanat oldugunu dusunuyordum. Tabi bu kadar azimli ve basarili olmamin sebeplerinden biri de 4 sene boyunca sinifimizda sadece 3 kiz bulunmasiydi bunu da inkar edemem. (sonucta birsey olmadi ben cesaret edip tanisamadim bile ama gene de cabami takdir edersiniz sanirim) Bu tabi ki "bilginin raporlanmasi" adina komik bir ornek ama baska anlamli ornekleri de var;

Eger internetten alisveris yaptiysaniz internetten alisverisin gercek hayata gore en buyuk avantaji nedir? Bence ayni anda birkac yerdeki fiyatlari aninda karsilastirabilip kendimize en uygun alternatifi secebilmektir. Bir Ipod alicaksam once Ebay'e bakarim sonra Shopping.com'u acarim, sonra froogle'a bakarim bazen o da yetmez duz google aramasi yaparim. Neden bu kadar ugras? En optimum alternatifi bulmak icin ama bazen dusunuyorum da kaybettigim zamanin da bir fiyati yok mu? Peki neden surekli guncellenen alisveris raporu sunulmuyor onume? Sizce Google'da arama olarak "ipod" yazildiginda kac kisi Ipod'un ozelliklerini merak ettigi icin yaziyor ve kac kisi Ipod satin almak/fiyat arastirmasi yapmak icin yaziyor? Peki ben bir tek Ipod alirken bunu yapmiyorum, diger bircok alisverisimde de ayni seyleri "tekrar" ediyorum. Burada "tekrar" kelimesi cok onemlidir cunku tekrar edilen herseyde bir gelistirme mumkundur. Nasil olmali peki? Onceki bolumde anlattigim gibi "ayak izlerimi" takip eden benim icin kisisellestirilmis arama motorum benim bir iki yaptigim arastirmadan sonra demeli ki;

- demek ki bu kulanici bu tur elektronik esya alirken boyle arastirma yapiyor, bu sitelerden bilgi topluyor. E o zaman bende bu "aliskanligini" bildigim icin bir daha ki sefere ipod yazdigimda bu sitelerden fiyatlarini otomatik olarak kendim cekeyim sonra bunlari duzenli bir rapor seklinde sunayim kullanicima.

Abarttigimi mi dusunuyorsunuz? Baska bir ornek vereyim; ben google'a girip "ucak istanbul" yazdigimda ne istiyorum sizce? Istanbula gidecek ucaklardan birine yer ayirtmak, bilet almak istiyorum buyuk ihtimalle degil mi? Peki kisisellestirilmis arama motorum ne yapabilir? Ilk olarak girdigim IP'den baglandigim bolgeyi, ili bulabilir sonra kendi basina bu ilin cevresindeki havalimanini bulur sonra Turkiye'de bu ile servis yapan havalimani sirketlerini bulabilir sonra bunlarin herbirinin veritabanindan onumuzdeki bir hafta icinde istanbula kaldirdiklari ucaklardaki seferleri ve bos yer durumunu ve fiyatlarini bana rapor olarak sunabilir. Simdi daha da abarttigimi dusunuyorsunuz degil mi? O zaman tek soru sorucam; su anda bu yapilamaz mi saniyorsunuz? Peki boyle bir seyi yapan kisisellestirilmis bir arama motorunuz oldugunu dusunun, bu andan sonra baska arama motorunun yuzune bakar miydiniz?

Sanat toplum icindir ve toplumun sanata katkisi: Ben hala cogu zaman Google'dan istedigim bilgiyi "sokerek" aliyorum ve bana gore Google'dan guzel bir arastirma yapmak bir tur sanat. Google'dan istedigimiz bilgiyi bulabilmek icin ileri duzeyde bir kullanici olmamiz, bir "sanatci" olmamiz gereklidir. Bunun icin onun dilinde konusmali, tecrubemizden faydalanmaliyiz. Peki neden boyle olmak zorunda? Neden ayni dili konusmuyoruz hala? Neden ben bazen kelimeler arasina + koymak zorundayim ya da neden tirnak icine almak zorundayim bazen? Neden sadece sanatcilar bu guzel nimetten faydalanabiliyor da toplum limitli faydalanabiliyor? Sanati topluma yaymanin vakti gelmedi mi? Eger sitenizde bir sayac varsa ve eger detayli bilgiler verebiliyorsa sitenize hangi arama motorundan hangi kelimeleri aratarak geldiklerini gorebilirsiniz ziyaretcilerinizin ve bazen gercekten cok komik aramalar sonucu sitenize ulastiklarini gorursunuz. Iste bu kullanicilara guleriz ama aslinda bunun "Google'in bir ayibi" oldugunu, o insanlar yanlis yonlendirildikleri icin sizin sitenize ugradiklarini dusundunuz mu hic? Mesela simdi sirf ben Gamze Ozcelik kelimelerini kullandigim icin baska amacla siteme gelecek bir suru ziyaretci olacaktir. Peki bunu nasil degistirebiliriz? Kullanicinin dilini anlayarak, onlara bilgisayar dilini dayatmayarak.

Bu nasil yapilabilir? Size ipod dedigimde akliniza ilk ne geliyor? Benim beyaz mp3 calan resim gosterebilen kimi video oynatabilen yumusak hatli yuvarlak dugmeli metalik avucici bir elektronik alet aklima geliyor, peki sizce arama motorunun aklina ne geliyor? I,P,O ve D kelimeleri sadece. Peki kelimelere nasil anlam katabiliriz, onlari nasil bilgisayarlara anlatabiliriz? Tipki kendi beynimizin anladigi gibi; birisi ipod diye bir arama yaptiginda arama motoru buldugu sayfalarda ipod kelimesini yakaliyor ve listeliyor, peki ya arama motoru bu buldugu sayfalarda ipod disinda tekrar eden diger kelimelere baksa (mesela 30gb, 60gb, white, black, video, mp3, photo apple gibi) ve bunlari ipod kelimesine tag olarak eklese. O zaman i, p, o ve d harfleri yanyana yazilip aratildiginda arama motoru ilk olarak icinde ipod kelimesi gecen sayfalari listeler sonra taglerine bakar ve hangi sayfalarda bu taglerin ne kadar kullanildigina bakar ve buna gore en fazla kullanilan ve en "anlamli" bulduklarini en ust sirada gosterebilir. Bunun disinda bu taglerde kendi baslarina birer kelime ve her kelimenin de kendine ait kendisini tanimlayan diger kelime ogeleri var. Iste tum bunlar bir araya geldiginde bir tanimlama yapay zekasi olusturulabilir ve su andaki sadece kelime tabanli aramadan kurtulanabilir.

Peki bu kadar algoritmanin, kelimeler arasi eslestirmenin bir kac programci tarafindan yapilmasi mumkun mudur? Yeni kelimeleri kim ekliyecek? Iste burada cogunlugun, toplumun yani arama yaptiran tum internet kullanicilarini kullanmaya baslamali arama motoru. Mesela ben eger "bilgisayar masasi" diye bir arama yapiyorsam bu arama motoru icin bir geri beslemedir aslinda, demeli ki "demek ki bilgisayar ve masa arasinda bir baglanti olmali". Kac kisi "bilgisayar muzu" diye bir arama yapar? Benim bugune dek oyle bir arama yapan arkadasim olmadi ve cok az kisinin yapacagini tahmin ediyorum o sebeple arama motoru da bilgisayar ile muz arasinda bir baglanti kurmayacaktir. Iste bu sekilde gunde milyarlarca arama yapildigini dusunurseniz cok hizli bir bicimde kelimeler arasi baglantinin kurulabilecegini tahmin ediyorum ve bu da "toplumun sanata katkisi" oluyor.

Son olarak Web 2.0 nin yenilikci anlayisi olan "gucun kullanicilara verilmesi" saglanmalidir. Mesela bir arama yaptiginizda cikan sonuclara puan verilmesi olabilir. Bir cok kullanicidan yuksek puan alan sayfalarin siralamasi da yukseltilebilir ya da bulunduklari alanlar guvenilir kaynak olarak isaretlenebilir. Bunun disinda kullanicilar da cikan sonuclara kendileri tag verebilirler. Sosyal favoriler (social bookmarking) sistemi de arama motorlari tarafindan kullanilabilir, mesela cok sik favorilere eklenen siteler siralamada yukseltilebilir.

Evet umarim internetin gelecegine karsi ongordugum bu kavramlarin hepsi olmasa bile en azindan bir kaci hayat bulur yakinda. Bu yazi genelde arama motorlari hakkinda olsa da asil onemli olan kullanicinin isteklerini "onlar" soylemeden anlayabilmek, kullanici ile ayni dili konusmak, kullaniciya "danismanlik" edebilmek ve gucu kullanicinin ellerine verme kavramlaridir ve bu kavramlarin hepsi bir sekilde herhangi bir internet sayfasinda da uygulanabilir kanimca.

Kategori: internet_

Istanbul'a donus

Uzun bir tatilden sonra bugun dondum tekrar Istanbul'a, bu tatilde gercekten dinlendim ve sanirim biraz buyudum de kafa olarak oyle hissediyorum.
Deniz'le hic birlikte fotografimiz yoktu arsivde yerini alsin istedim bu fotografta, ozliyecegim tek disli canavari.

Ucakta donerken yanima sevecen, icten ama biraz da komik bir kadin oturdu cocuguyla, aramizdaki diyaloglardan secmeceler;

K-Bu sefer fazla kaldirdi galiba siz de farkettiniz mi, daha bir hareketli oldu
M-Bu sefer derken?
K-Yani ben gecen sefer bindigimde boyle degildi
M-Evet hava kosullarina ve pilota gore degisiyor sanirim

K-Simdi biz tekerlegin ustunde mi oturuyoruz
(Ucakta arka orta siranin ortasinda oturuyoruz)
M-Yok genelde tekerlekler yanlarda oluyor

(Hafif bir hava bosluguna girdigimizde)
K-Simdi ben butun bildigim dualari okuycam benim bilmediklerimi de siz okursunuz
M-Peki..

Kadinin kizi soruyor "anne korkuyor musun" diye, kadinin cevabi "hayir yavrum anneler korkmaz" ama bunu derken sesi titriyordu kadincagizin. Neyse kazasiz inince kadin derin bir nefes aldi bir de tovbe etti bir daha binmem diye.

Kategori: kisisel_
Kategori: gezi_

Danisman Internet - 1

Internet ve gelecegi hakkinda dusunuyordum, simdiye kadar bize sunulan servislerin cogunlugu pull (cekme) tabanli yani ihtiyacim olan bilgiyi ben gelip cekiyorum internetten. Peki bir adim ilerisi ne olur diye dusununce gelecekte bunun push (itme) tabanli olmasi gerektigini dusundum. Bilgi benim ayagima gelmeli ben onu cekmeden. Bu nasil olur peki, benim hangi bilgiyi istedigimi nasil tahmin edebilir? Kisisellestirme ve yapay zeka sayesinde mumkun olabilir bu ancak. Amazon bunu bir yere kadar yapiyor, diyor ki size ozel sectigimiz urunler, kitaplar var bunlara da bir bak istersen. Benzerini Netflix'de yapiyor, sectigin DVDlere gore sana sevebilecegin yeni DVDler oneriyor. Peki yapay zekaya ornek nedir? Hollanda-Portekiz diye bir arama yaptigimizda "dunya kupasi sirasinda" google'in ilk olarak son oynadiklari macin sonucunu gostermesidir. Madem bunlar bir olcuye dek yapilabiliyor, bir adim otesi ne olabilir peki?

Arama motorlarinin ayak izlerimizi takip etmesi: Siz Google'da bir arama yaparken bu kelimeyi ya da kelime obegini ilk arayanin sizin olmaniz sansi cok dusuktur, cogu insan daha once ayni aramayi yapmis olmali degil mi? Peki bu aramalarin kayitlari tutulsa, bunlari arayanlarin daha sonra hangi sitelere girdigi arastirilsa bu bir kullanicinin ayak izi olur. Boyle milyonlarca ayak izimiz olur bir aramaya dair en sonunda. Sonrasinda kisisellestirme devreye giriyor; hep bilgiler arasindaki benzerlikler "tag"lendi, iliskilendirildi ama hep insan ogesi unutuldu. Bu sefer aramayi yapan "insan" hakkinda onceden bildiklerine, onceden yaptigi aramalara, ilgi alanlarina bakmali arama motoru daha sonra da benzer ilgi alanlari bulunan diger "insanlarin" bu arama hakkinda ki "ayak izlerini" bulup bu ayak izlerini aramayi yapan kullaniciya "bak daha once senin gibi, senin zevkinde olan insanlarin, yaptigi aramalarin sonuclari bunlar" demeli. Kisisellestirme icin genelde kullanici adi-sifre kullaniliyor ya da cookieler. Bu cookieler gercekten bana artik cok eski bir teknoloji gibi geliyor, yetersiz-surekli viruslere acik bir teknoloji. Bunun yerine de yeni bir cozum uretilmeli bence. Kullanici adi ve sifre konusu da zaman aliyor, ben aradigim bilgiye en cabuk ulasmak isterim, Google'da arama yapmak icin once kullanici adi ve sifre yazdigimi dusunemiyorum.

Tek kullanimlik bilgi, trendler ve bilginin pazarlanmasi: Bilginin zaman degeri vardir, bu da hep gozardi ediliyor. Google'da zamana gore arama yapamiyorum hala, sanirim Google Trends var ama cok yetersiz bence. Mesela su anda Hollanda-Portekiz diye arama yapinca sizce hala dunya kupasi sonucunu mu merak ediyorum yoksa Hollanda ile Portekiz arasindaki iliskileri mi? Buldugumuz bilgilerin cogunlugu tek kullanimliktir, bir kere okursunuz bir daha okumaniza geriye donup bakmaniza gerek yoktur. Iste bu tur bilgilerin cogunun da bir trendi vardir, belli populer oldugu zamanlar vardir, bir gundem olusturduklari zaman vardir ve sonra azalir bu ve sonunda yok olur. Buna ornek olarak Google'da "Gamze Ozcelik" trendini ornek verebilirim. Yeni bir video cikmadikca bu yukselisin tekrar etmesi cok dusuk bir olasilik degil mi? Ama mevsimlik trendlerde vardir iste bu trendleri kestirebilmeli arama motoru. Peki kestirdi ne isine yariyacak ki bu arama motorunun? Ornek vermek gerekirse yaz gelmeden bir iki ay once mayo satislari patlar degil mi? Peki her yil kis aylarinda "yaz modasi" icin defileler duzenlenir ve bu defilelerin haberleri ve resimleri cikar mutlaka gazetelerde ve internette de elbette. Peki arama motoru 2007 yilinin kis ayinda cikicak bu haberleri derlese, resimleri derlese sonra tam ilkbahar sonu gibi "mayo" terimini arayanlarin karsisina ilk bu bilgiyi cikarsa, dese ki "bak senin icin kis ayinda yapilan tum moda gosterilerinden derledigim haberler, resimler bu yazin mayo modasi hakkinda detayli bilgiler var". E ben 2007 yaz mayo modasi diye arama yapmamistim ki sadece mayo diye arama yapmistim? Evet ama ilgini ceker degil mi? Iste eldeki bilginin pazarlanmasi budur, iste bilginin benim onume "itilmesi" budur. Tek kullanimlik bir bilgi ancak bu kadar guzel pazarlanabilir. Iste benim bir arama motorunu digerine tercih etmemi saglayacak "FARK" budur.

(devam edecek)

Kategori: internet_

Tatilden fotograflar

Yeni bir Marlon Brando mu yetisiyor?

Deniz-Gizem-Ilkhan

Ben ve Gizem

Kategori: kisisel_

Aman petrol canim petrol

Avrupa'da birinci oldugumuz bir alan yok diyenlerin yuzunu kizartan benzin fiyatindaki birinciligimiz devam etmekte. Simdi petrol cikaran ulkelere en yakin biziz (bizim sinirdan 10 km otede petrol cikiyor bizde nasil cikmiyor o da ayri mesele), Avrupa'da ki en fakir ulkelerden biri de biziz, karayolunu tercih edelim demiryollariyla metroyla kim ugrasir diyen de bizim zamane hukumetimiz, benzinden en yuksek vergiyi alan da (verdiginiz paranin %67'si efendim) bizim hukumetimiz. Ne var ki alternatif enerji kaynaklarinin arastirilmasi icin neredeyse kilini kipirdatmayan da bizim hukumetimiz. Ya birileri bizi opuyor galiba siz bisey farkettiniz mi?

Kategori: genel_

Bakmadiysa kesin boyledir

Bugun gene kosuya cikmistim, kosu yaptigim yolda genelde yuruyus yapan insanlar da var, neyse bugun de bir anneyle kizi yuruyuse cikmislardi, ben kosarak yanlarindan gectim. Ben kostugum, onlar da yurudugu icin ayni rotada sikca karsilasiyoruz. Yanlarindan bir kere gectim, iki kere gectim, ucuncu gecisimde anne arkamdan;

-hala bakmadiysa kesin boyledir
-kikikiki

Simdi sevgili anne, kizinin ozguvenini saglam tutman, gururunu oksaman cok hos birsey ama bu ugurda bana niye camur attin ki?

Kategori: kisisel_