27 Kasım 2015

Stratejik Düşünme

Rusya ile kritik zamanlar geçirdiğimiz şu günlerde "Stratejik Düşünme" hakkında bir yazı yazmak istedim. Bu yazıya ilham veren Ed Yong'un muhteşem TED konuşması oldu, bence konuşmanın tamamını mutlaka izleyin, benim yazımda değindiğim konu konuşmanın sadece giriş kısmı.  

Artemia (Tuz Karidesi)


Bu yan tarafta gördüğünüz canlı Artemia, tuz karidesi olarak da biliniyorlar. Yüksek bir besin değeri olduğu için yavru balıkların beslenmesinde çok değerli bir canlı yemdir (ha bir de flamingolar bunların tadına bayılır, aklınızda bulunsun) bu sebeple aşağıdaki fotoğraftaki gibi geniş yetiştirme tuzlu sularında üretimi yapılmaktadır. Bu canlı genelde sürüler halinde dolaşıyor, işte bu yüzden oldukça sosyal bir canlı olduğunu düşünebilirsiniz. Birlikten kuvvet doğar değil mi?


Aslında tam olarak değil!


Normalde bu canlı Trias devrinden beri (250 milyon yıldan beri) pek değişmemiş ve her ne kadar sürü halinde dolaşmayı seviyor gibi gözükse de aslında yalnız başına dolaşan bir canlı ve aslında tuzlu su tarlalarına bu kırmızı rengi veren canlının kendi rengi bile kırmızı değil, transparan, renksiz bir canlı aslında.

Peki neden asosyal bir canlı iken sosyalleşiyor ve bir de renk değiştiriyor?

Tapeworm - Cestoda (şerit asalak) ile tanışın!

Bizde tenya, asalak veya şerit solucanı olarak da bilinirler, insanlar ve çevremizdeki komplike hayvanlara kıyasla omurgasız oldukça basit canlılardır. Bu basit canlı temelinde bir parazittir ve bu asalaklar normalde suda kendi halinde dolaşan zavallı yalnız tuz karidesimizi kendine hedef belirler. Önce onun içine yerleşir, sonra vücudundaki besinleri sömürür, sonra onları hadım eder (ki üreme gibi şeylerle uğraşmasın), sonra onların yaşam ömrünü uzatır (kendi iyilikleri için mi?), sonra onların renklerini şeffaftan kırmızıya çevirir ve son olarak onların gruplar halinde dolaşmalarını sağlarlar.

Peki neden? Tamam vücudundaki besinleri sömürmesi ve hatta hadım etmesi de anlaşılabilir ama renklerini kırmızıya çevirip gruplar halinde onları sosyalleştirmenin manası ne?

Flamingo'yu tanımayan yoktur sanıyorum?

Gökyüzünün en zarif canlılarından, pembe renkleri, uzun bacak ve boyunları ile onları sürekli göllerden bişeyler yerken görürsünüz fotoğraflarda ve belgesellerde, işte görmesek de bayılarak yedikleri şey Artemia, bizim tuz karidesinden başkası değildir. Flamingolar peki Artemia'yı (tuz karidesini) eğer transparan ve tek başına dolaşıyor olsaydı fark edebilir miydi? Çok düşük bir ihtimal. Tapeworm tarafından vücudunun tüm kontrolü ele geçirilmiş tuz karidesi kırmızı ve gruplar halinde dolaşarak flamingoların dikkatini çekiyor ve bu sayede ona yem oluyorlar.

Peki ama hala çok mantıksız, sırf flamingoya yem olmak için bu kadar çaba niye?
diye soruyorsanız bu sorunun tek bir cevabı var;

Denizin altında yaşayan, gözle görülmeyecek büyüklükteki bu spesifik Tapeworm'un (şerit asalak paraziti) dünya üzerinde üreyebileceği tek uygun yer gökyüzünde uçan Flamingo'ların midesidir.

(Mühendislik seçip 100 kişilik sınıfta sadece 2-3 kız öğrenci ile birlikte üniversite öğretimini tamamlayan erkekler Tapeworm'un halinden iyi anlar)

İşte bu koşullar altında bu basit organizma bile "stratejik düşünme"de bize taş çıkartıyor, devamlılığını sağlamak, hedefe ulaşmak için her yolu kullanıyor ise bizim de başarıya ulaşmak için izlediğimiz stratejiyi (varsa) gözden geçirmemiz gerekir.

Tekrar gündeme, Türkiye-Rusya uçak krizine dönecek olursak, sizce Türkiye burada yukarıda anlatılan hangi canlıya daha çok benziyor, bir strateji izliyor mu? Yoksa masumca, başına geleceklerden habersiz suyun içinde tek başına dolaşıyor mu? 

3 yorum:

  1. Öğrenilecek çok güzel bilgiler var, teşekkürler

    YanıtlaSil
  2. Ne kadar stratejik düşünürsek düşünelim hayatın bize çizdiği gerçeklerden kaçamayız. Ama yine de stratejik düşünelim elbette. Zaman zaman rastgeleliğe kendimizi kaptırmalıyız. Tam olarak şimdi buraya yazmam gibi... 5 yıl öncesine bir not bırakalım :)

    YanıtlaSil
  3. İçerik çok bilgilendirici. Zevkle okudum teşekkürler.

    YanıtlaSil